Κυριακή 11 Φεβρουαρίου 2018

ΧΡΥΣΑ ΝΙΚΟΛΑΚΗ - ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΠΟΙΗΣΗΣ-ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ : «ΧΡΩΜΑΤΑ ΨΥΧΗΣ»



Η ομιλία της Χρύσας Νικολάκη κατά την παρουσίαση του συλλογικού έργου  ΧΡΩΜΑΤΑ ΨΥΧΗΣ των εκδόσεων ΟΣΤΡΙΑ .


Τι είναι η ποίηση και ποιο το έργο του ποιητή; Όπως γράφει ο Τάσος Σινόπουλος, στο ποίημα του ο καιόμενος,:

«Στην εποχή μας όπως και σε περασμένες εποχές

Άλλοι είναι μέσα στη φωτιά κι άλλοι χειροκροτούνε.
Ο ποιητής μοιράζεται στα δύο.

Οι ποιητές ως πομποί και δέκτες μιας άλλης πραγματικότητας κατά το «μη μόνο όσα βλέπετε πιστεύετε» του Αλεξανδρινού μας ποιητή Καβάφη, εντοπίζουν το τραύμα της κρίσης της κάθε εποχής και το αναδεικνύουν επιχειρώντας την έξοδο. Η υπόσταση της ποιητικής τους διεργασίας είναι παραμυθητική και αναπλαστική. Κατά τον Ρίτσο οι ποιητές είναι οι διοργανωτές του ανθρώπινου συναισθήματος, αφού λειτουργούν ως «συγγενείς» των υπολοίπων ανθρώπων που αδυνατούν να περιγράψουν το «τραγικό» της ανθρώπινης ύπαρξης. Η μοίρα του ποιητή φαίνεται να είναι η προσπάθεια του να συνδέσει τα διασπώμενα, να διασπάσει τα ενιαία ή να μερίσει το όλον, εν ολίγοις να κάνει ότι κανείς άλλος δεν μπορεί. Ειδικότερα στην εποχή μας που είναι αναμφίβολά δύσκολη, γιατί όπως λέει και η θεατρική συγγραφέας Sarah Kane : «Δεν είναι ότι δεν ξέρουμε αλλά ότι δεν νοιώθουμε», οι ποιητές καλούνται να ζήσουν μέσα σε αυτό τον κόσμο. Σε έναν κόσμο που πλήττεται ακόμα από τον πόλεμο, την προσφυγιά και τον ξεριζωμό, έρχονται οι ποιητές και οι τεχνίτες του λόγου με το πινέλο τους να ζωγραφίσουν πάνω στα μαύρα σύννεφα ουράνια τόξα, πάνω στα δάκρυα να σταλάξουν χαρά. Είτε ως μονάδες είτε ως συγχρονισμένοι μαγνήτες αντιδρούν σε περιόδους έκτακτης ανάγκης διακηρύττοντας την αντίσταση τους στον όλεθρο της εποχής μας (προσφυγική κρίση: Ένα ποίημα για τους πρόσφυγες, όπου 26 χώρες απήγγειλαν ποιήματα άλλων ποιητών για να δείξουν το πανανθρώπινο του πόνου στις 21 ΜΑΡΤΙΟΥ).

Η ποίηση και ευρύτερα η λογοτεχνία αποτελούν το μεγαλύτερο δείγμα αντίστασης στην εποχή μας, πιο πολύ από ποτέ. Αντίσταση σε ότι μας αλλοτριώνει την ύπαρξη , τον φόβο, τον ίδιο τον θάνατο. Όπως αναφέρει ο Γιάννης Ρίτσος «Ο ποιητής γράφοντας ποίηση κάνει, χωρίς να το ξέρει, μια μάχη, σώμα με σώμα, με το θάνατο. Κι όταν λέμε θάνατο δεν εννοούμε μόνο το φυσικό, αλλά και όλες τις μορφές κοινωνικού θανάτου. Μια αναμέτρηση μ’ αυτήν τη μορφή του θανάτου είναι η πολιτική ποίηση, μια μάχη για να φτάσουμε στο «αταξικό γαλάζιο»» (Γιάννης Ρίτσος, συνέντευξη στο περιοδικό «Η λέξη», τεύχος 182). Ο Οδυσσέας Ελύτης συνηγορεί λέγοντας: « Να γιατί γράφω. Γιατί η ποίηση αρχίζει από κει που την τελευταία λέξη δεν την έχει ο θάνατος». «Ο λόγος» αυτό ακριβώς επιτυγχάνει. Η ανασφάλεια και ο φόβος παύει να γίνεται κυρίαρχο μέρος της ζωής, των ατόμων και των λαών. Η αντίσταση του λόγου επιτυγχάνεται δια του λόγου σε ότι αποδοκιμάζει τον άνθρωπο, σε ότι τον κάνει να υποφέρει, σε ότι τον φοβίζει για το αύριο.

Πέρα από την ποίηση στο ανθολόγιο φιλοξενούνται πλείστα διηγήματα διαφορετικής χροιάς και υφής. Ας δούμε περιληπτικά τα οφέλη του διηγήματος. Καταρχάς γιατί να θελήσει άραγε κάποιος να γράψει διήγημα; Κυρίως γιατί ο περιεκτικός λόγος είναι πάντοτε καλύτερος στη λογοτεχνία. Κατά δεύτερον το να μπορεί κανείς να χειριστεί τον λόγο του εν συντομία θα τον βοηθήσει να πειραματιστεί με διάφορα είδη της λογοτεχνίας αργότερα. Κυρίως όμως γιατί η μικρή μορφή των διηγημάτων τα καθιστά πιο ελκυστικά στον αναγνώστη αφού γίνονται πιο εύληπτα από το ευρύ κοινό. Αυτό συμβαίνει επειδή καθίστανται λιγότερο περίπλοκα από τα μυθιστορήματα. Λόγω της μικρής τους φόρμας επικεντρώνονται σε ένα μόνο επεισόδιο, έχουν μια πλοκή, μικρό αριθμό χαρακτήρων και εκτυλίσσονται σε έναν χώρο καλύπτοντας μια μικρή χρονική περίοδο.

Οι παραπάνω παράμετροι καθιστούν το διήγημα πιο δύσκολο στην συγγραφή του από το μυθιστόρημα, συνεπώς η πεποίθηση από κάποιους ότι είναι είδος υποδεέστερο από το μυθιστόρημα είναι κατά την γνώμη μου σαθρή. Αντιθέτως , τα οφέλη του είναι πλείστα τόσο για το συγγραφικό όσο και για το αναγνωστικό κοινό.

Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867-1951) ο οποίος ασχολήθηκε με την θεωρητική ανάλυση αυτού του αφηγηματικού λογοτεχνικού είδους ορίζει το διήγημα ως «βραχύ» και το έργο του διηγηματογράφου ως αντιγραφή «υπό τινάς όρους» αληθινής ιστορίας ή αλλιώς «ζωγραφική εκ του αληθούς». Ο όρος αυτός μας παραπέμπει στο παρόν ανθολόγιο με τον εμπνευσμένο τίτλο «Χρώματα Ψυχής». Ο διάλογος του διηγήματος, γράφει ο Ξενόπουλος το 1890 , « είναι φυσικός, σπάνιος και σύντομος δεν αρκεί να συντελεί μόνο στην εξέλιξη της υποθέσεως αλλά πρέπει να είναι και χαρακτηριστικός, να ζωγραφίζει αμέσως τα συνομιλούντα πρόσωπα, τους τρόπους τους της σκέψεις τους , τις συνήθειες τους. Στο παρόν ανθολόγιο διηγήματος και ποίησης αυτό ακριβώς συντελείται. Το κάθε διήγημα, το κάθε ποίημα είναι σαν ένας μοναδικός πίνακας ζωγραφικής που καταθέτει μέσα στον καμβά την δική του ιστορία. Ορισμένα από τα κείμενα αυτά μπορούν να χαρακτηριστούν ως ηθογραφικά, ενώ άλλα συνδυάζουν το ρεαλιστικό με άλλα στοιχεία, όπως είναι ο ρομαντισμός ενώ σε άλλα ανακαλύπτει κανείς πτυχές μυστηρίου και φαντασίας. Ο κάθε συγγραφέας έχει ζωγραφίσει με τα δικά του χρώματα το δικό του εργόχειρο, όπου αφήνει το προσωπικό του ίχνος γραφής. Και όλα αυτά τα ίχνη μαζί δημιουργούν έναν εξαιρετικό πίνακα, που είναι επιμελημένος με πολύ φροντίδα από την δική μας εικαστικό την κ. Καίτη Kουμανίδου.

Η ποίηση και το διήγημα, κατορθώνουν μέσα από τα «Χρώματα Ψυχής» να αναδείξουν τα χαρούμενα χρώματα της ζωής, να πνίξουν το μαύρο του θανάτου, να μας οδηγήσουν στο όνειρο, στο μυθικό, να ανατείλουν μέσα μας την ελπίδα. Ελπίζουμε τα «Χρώματα της Ψυχής» να φωτίσουν τα σκοτάδια του καθενός μας, να μας προβληματίσουν, να μας κάνουν να αναλογιστούμε και να αφουγκραστούμε τις ψυχές των δημιουργών τους και εν τέλει να μας οδηγήσουν στην μέθεξη , στην συγκοινωνία της βαθύτερης ουσίας τους. Όλοι μαζί συγγραφείς και αναγνώστες ας γίνουμε συνοδοιπόροι σε αυτό το χρονολόγιο χαράς και δημιουργίας.

ΧΡΥΣΑ ΝΙΚΟΛΑΚΗ
Συγγραφέας,
Βιβλιοκριτικός
Θεολόγος.
10.2.2018













2 σχόλια: